Bầu trợ lực chân không là một trong các bộ phận đóng vai trò quan trọng trong hệ thống phanh xe ô tô. Đây là bộ phận giúp bạn dễ dàng kiểm soát hoạt động của xe, đảm bảo an toàn khi sử dụng. Tuy nhiên, không phải ai cũng có đủ hiểu biết về tầm quan trọng của thiết bị này trong xe. Trong bài viết sau đây, hãy cùng Wuling EV Việt Nam tìm hiểu thêm về bộ phận quan trọng này.
1. Bầu trợ lực chân không là gì và nằm ở vị trí nào trên ô tô?
Bầu trợ lực chân không, hay còn gọi là bầu trợ lực phanh hoặc servo phanh, là một thành phần quan trọng trong hệ thống phanh của ô tô. Chức năng chính của bộ phận này là tăng cường lực phanh từ chân người lái. Từ đó, bầu trợ lực chân không trên ô tô giúp việc đạp phanh trở nên dễ dàng hơn, đặc biệt trong các tình huống cần phanh gấp.
Bầu trợ lực chân không trong xe ô tô
Với vai trò quan trọng này, bầu trợ lực chân không thường được đặt ở các vị trí sau trong khoang động cơ:
- Giữa bàn đạp phanh và tổng phanh (master cylinder): Đây là vị trí thông thường của bầu trợ lực chân không. Nơi này được kết nối với bàn đạp phanh qua một thanh đẩy và với tổng phanh qua một ống dẫn chân không. Vị trí này cho phép bầu trợ lực sử dụng lực chân không từ động cơ để hỗ trợ lực phanh hiệu quả.
- Trên vách ngăn giữa khoang động cơ và khoang hành khách: Trong một số mẫu xe, bầu trợ lực chân không được lắp đặt trên vách ngăn giữa khoang động cơ và khoang hành khách. Vị trí này giúp tiết kiệm không gian và giảm thiểu tiếng ồn từ động cơ vào khoang hành khách.
Vị trí bầu trợ lực chân không
2. Cấu tạo bầu trợ lực chân không trên ô tô
Bầu trợ lực chân không trên xe ô tô được cấu thành bởi các bộ phận như:
- Thanh điều khiển van không khí
- Cần đẩy
- Piston bộ trợ lực
- Thân bộ trợ lực
- Màng ngăn
- Lò xo màng
- Thân van
- Đĩa phản lực
- Bộ lọc khí
- Phớt thân bộ trợ lực
- Buồng áp suất biến đổi
- Buồng áp suất không biến đổi
Cấu tạo bầu trợ lực chân không
3. Nguyên lý làm việc của bầu trợ lực chân không
3.1 Khi đang đạp phanh
Ở trạng thái bình thường, van không khí kết nối với cần điều khiển van và bị kéo về bên phải bởi lò xo hồi vị. Van điều chỉnh bị đẩy sang bên trái bởi lò xo. Điều này ngăn không cho không khí từ bên ngoài xâm nhập vào buồng áp suất biến đổi.
Bầu trợ lực khi đang đạp phanh
Van chân không tách khỏi van điều chỉnh, tạo ra một đường thông giữa lỗ A và lỗ B. Điều này duy trì chân không trong cả buồng áp suất không đổi và biến đổi. Lúc này, lò xo màng ngăn đẩy piston sang phải, giữ hệ thống ở trạng thái không hoạt động.
3.2 Khi nhấn giữ phanh
Khi người lái nhấn bàn đạp phanh, van điều khiển sẽ mở ra, làm thông suốt rãnh không khí dưới tác động của các lò xo hồi vị. Đồng thời, van không khí cũng bị lò xo van điều chỉnh đẩy sang trái.
Bầu trợ lực khi nhấn giữ phanh
Những chuyển động này sẽ khiến đường thông giữa buồng A và buồng B bị đóng kín lại. Van không khí tiếp tục di chuyển sang trái, cho phép không khí từ bên ngoài lọt vào buồng áp suất biến đổi. Sự chênh lệch áp suất giữa buồng biến đổi và không đổi sẽ khuếch đại lực nén lò xo và tăng áp lực lên piston. Điều này giúp quá trình phanh trở nên dễ dàng hơn.
3.3 Khi không đạp phanh
Khi người lái nhấn giữ phanh ở mức độ nhẹ, cần điều khiển van và van không khí không di chuyển hoàn toàn sang bên trái. Tuy nhiên, piston vẫn được đẩy nhẹ về phía bên trái. Trong tình huống này, không khí bên ngoài bị ngăn không cho xâm nhập vào buồng áp suất biến đổi.
Bầu trợ lực khi không đạp phanh
Kết quả là, áp suất trong buồng biến đổi vẫn ổn định nhờ sự dịch chuyển và tiếp xúc của van điều khiển. Điều này cho phép duy trì sự chênh lệch áp suất ổn định giữa buồng áp suất biến đổi và không đổi, mang lại hiệu quả trợ lực phanh một cách liên tục.
4. Dấu hiệu nhận biết bầu trợ lực chân không xảy ra hư hỏng
4.1 Bàn đạp phanh bị nặng, mất trợ lực phanh
Khi bầu trợ lực phanh gặp trục trặc, áp suất trong hệ thống thường không đạt chuẩn. Điều này dẫn đến sự chênh lệch áp suất giữa buồng áp suất ổn định và biến đổi không còn hiệu quả khi kích hoạt phanh.
Bầu trợ lực chân không bị mất trợ lực phanh
Trong quá trình đạp chân phanh, van điều khiển di chuyển về bên trái và đẩy van không khí cùng đĩa phản lực. Điều này khiến piston xi lanh chính tác động trực tiếp lực lên phanh, đảm bảo hệ thống phanh ô tô vẫn hoạt động bình thường. Tuy nhiên, do mất trợ lực phanh, người lái sẽ cảm nhận được chân phanh trở nên nặng hơn và việc phanh sẽ đòi hỏi nhiều lực hơn so với thông thường.
4.2 Bàn đạp phanh cao/thấp hơn bình thường
Bầu trợ lực chân không gặp vấn đề thường khiến bàn đạp phanh sẽ cao hoặc thấp hơn bình thường. Điều này sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả vận hành của xe.
Bầu trợ lực phanh bị cao, thấp hơn so với bình thường
4.3 Phanh chậm, phanh không ăn
Khi bầu trợ lực phanh bị hỏng, lực phanh không được khuếch đại, dẫn đến hiệu quả của hệ thống phanh giảm sút. Hậu quả là phanh không ăn như bình thường, phản ứng chậm, và quãng đường phanh trở nên dài hơn.
Bầu trợ lực cho phanh bị hỏng khiến hiệu quả hoạt động giảm sút
4.4 Xe bị khựng, rung, giật khi đạp phanh
Nguyên lý hoạt động của bầu trợ lực phanh dựa trên việc duy trì một màng ngăn không cho không khí xâm nhập vào buồng áp suất. Nếu màng ngăn này bị hở hoặc hư hỏng, xe sẽ gặp tình trạng khựng, giật, hoặc rung khi đạp phanh.
Xe ô tô bị khựng khi đạp phanh
4.5 Tốc độ động cơ không đều
Khi màng ngăn trong bầu trợ lực phanh bị hở, không khí sẽ lọt vào buồng áp suất. Điều này dẫn đến hiện tượng xe bị khựng lại khi phanh. Nếu tình trạng này kéo dài, không chỉ hệ thống phanh bị ảnh hưởng mà còn gây ra những trục trặc đối với động cơ. Từ đó, lỗi này khiến tốc độ động cơ không ổn định.
Màng ngăn trong bầu trợ lực phanh bị hở
5. Cách kiểm tra bầu trợ lực chân không trên ô tô
Dưới đây là cách kiểm tra bầu trợ lực chân không ô tô:
Kiểm tra trực quan:
- Quan sát bầu trợ lực: Tìm kiếm các dấu hiệu hư hỏng như vết nứt, chảy dầu hoặc bất kỳ sự bất thường nào trên bề mặt.
- Kiểm tra ống chân không: Đảm bảo rằng ống dẫn chân không không bị rạn nứt, hư hỏng hoặc lỏng lẻo.
- Kiểm tra van một chiều: Van này giúp ngăn không khí di chuyển ngược lại khi nhả phanh. Người dùng cần xác định xem van có hoạt động đúng chức năng không.
Kiểm tra thông qua bàn đạp phanh:
- Đạp phanh khi động cơ tắt: Nhấn mạnh bàn đạp phanh vài lần cho đến khi cảm thấy nó cứng lại.
- Giữ bàn đạp phanh: Giữ bàn đạp phanh trong khi khởi động động cơ.
- Quan sát bàn đạp phanh: Nếu bàn đạp phanh từ từ hạ thấp sau khi khởi động động cơ, điều này cho thấy bầu trợ lực chân không vẫn hoạt động tốt. Nếu bàn đạp không hạ hoặc vẫn cứng, có thể bầu trợ lực đã bị hỏng.
Kiểm tra bằng thiết bị chuyên dụng:
- Sử dụng bơm chân không: Nếu có sẵn, hãy sử dụng bơm chân không để kiểm tra độ kín của bầu trợ lực.
- Tạo chân không: Kết nối bơm chân không vào ống dẫn của bầu trợ lực.
- Kiểm tra đồng hồ đo: Nếu chân không giảm nhanh chóng, có thể bầu trợ lực đang bị rò rỉ và cần được thay thế.
Kiểm tra bầu trợ lực chân không đúng cách
6. Hướng dẫn bước thay bầu trợ lực chân không đúng chuẩn
Để thay bầu trợ lực chân không đúng chuẩn, người dùng cần tuân theo các bước sau:
- Bước 1: Tắt động cơ và nhấn vào bàn đạp phanh nhiều lần để giảm áp suất chân không trong bầu trợ lực. Sau đó, bật lại động cơ, kiểm tra chiều cao bàn đạp, rồi tắt động cơ một lần nữa.
- Bước 2: Sử dụng các công cụ kỹ thuật để tháo rời ống chân không, đường dầu phanh, xi lanh tổng và bàn đạp phanh.
- Bước 3: Tháo các đai ốc cố định bầu trợ lực phanh vào vách ngăn giữa khoang động cơ và cabin. Sau đó người dùng tiến hành tháo rời bầu trợ lực.
- Bước 4: Lắp đặt bầu trợ lực phanh mới vào vị trí vách ngăn.
- Bước 5: Sau khi lắp đặt bầu trợ lực phanh mới vào đúng vách ngăn, bạn cần gắn lại tất cả các bộ phận đã tháo rời vào đúng vị trí ban đầu.
- Bước 6: Cuối cùng, người dùng cần xả khí cho xi lanh chính. Điều này là để đảm bảo hệ thống phanh hoạt động hiệu quả, “xế yêu” của bạn hoạt động trơn tru hơn.
Thay thế bầu trợ lực cho xe ô tô đúng cách
7. Cách sử dụng và bảo dưỡng bầu trợ lực chân không hiệu quả
Để sử dụng và bảo dưỡng bầu trợ lực chân không hiệu quả, bạn cần lưu ý:
- Hệ thống phanh luôn phải chịu áp lực và nhiệt độ cao do ma sát khi làm việc. Và điều này có thể gây hư hỏng cho các bộ phận. Do đó, người dùng cần thực hiện bảo dưỡng định kỳ bầu trợ lực phanh để phát hiện và sửa chữa các sự cố kịp thời.
- Khi lái xe, tài xế nên phân tách hoạt động phanh và bẻ lái để tối ưu hóa độ bám của bánh xe với mặt đường. Việc thực hiện đồng thời cả hai thao tác có thể dẫn đến hiện tượng trượt và giảm hiệu quả phanh. Đồng thời, điều này cũng ảnh hưởng đến tuổi thọ của bầu trợ lực phanh.
- Khi phát hiện các dấu hiệu hư hỏng ở bầu trợ lực phanh, người dùng cần đưa xe đến các gara hoặc showroom uy tín và sử dụng phụ tùng chính hãng để sửa chữa hoặc thay thế. Đồng thời, bạn cần kiểm tra xi lanh tổng phanh để đảm bảo không bị rò rỉ dầu. Nguyên nhân là vì dầu thủy lực bị chảy có thể gây hư hỏng cho bầu trợ lực phanh mới.
Bảo dưỡng bầu trợ lực phanh đúng cách
Như vậy, bài viết trên của Wuling EV Việt Nam đã tổng hợp đến bạn các thông tin có liên quan đến khái niệm, cấu tạo, nguyên lý cùng các cách kiểm tra, thay thế bầu trợ lực chân không. Bộ phận này có vai trò rất quan trọng và cần được bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hiệu quả hoạt động tốt nhất.
